انتشار : ۲۹ مهر , ۱۴۰۰
همه ما نام مدرسه دارالفنون را شنیده ایم. مدرسه ای که از بزرگمرد تاریخ ایران زمین، میرزا تقی خان محمد فراهانی ملقب به امیر کبیر در تهران به یادگار مانده است و می توان آن را اولین دانشگاه تاریخ ایران مدرن دانست. ساخت این مدرسه توسط امیر کبیر، صدر اعظم ایران در زمان ناصرالدین شاه قاجار، گامی بس موثر در سیستم آموزشی ایران داشت که ثمره آن آموزش علوم و فنون جدید و همچنین ایجاد آگاهی علمی، اجتماعی و فرهنگی بود. در ادامه با شیدرخ تراول همراه شوید تا مدرسه دارالفنون و بانی آن را بیشتر بشناسید.
تاریخچه مدرسه دارالفنون
در تاریخ پر افتخار سرزمین ما ایران همواره انسان های بزرگی بوده اند که با بزرگ منشی، اقدامات مفیدی را برای کشور و مردم ارزانی داشته اند که هنوز هم پس از گذشت سال های بسیار می توان از آنها بهره مند شد. امیر کبیر را به حق می توان یکی از شخصیت های محبوب ایران دانست که اقداماتش مایه مباهات است و نشان می دهد که لقبش شایسته اوست. ساخت مدرسه دارالفنون نیز یکی از اقدامات شایسته این وزیر کاردان و لایق است که اگر بخواهیم تاریخچه ساخت آن را ریشه یابی کنیم باید آن را در شکست ایران از روسیه در جنگ جستجو کنیم. از آنجا که یکی از دلایی اصلی شکست ایران در جنگ، عدم آگاهی از دانش و فن روز بود، امیر کبیر پس از سفرش به روسیه در سال ١٢٤٤ه.ق پس از بازدید از مدرسه های نوین و بنیادهای علمی و فنی روسیه، تصمیم گرفت ساختمانی برای آموزش علوم نوین در تهران تاسیس کند. او توانست موافقت ناصرالدین شاه قاجار را برای ساخت مدرسه جلب کند و در نهایت ساختمان دارافنون بین خیابان ناصری "ناصرخسرو" و الماسیه بنا شد. در ابتدا درب ورودی این مدرسه در خیابان الماسیه قرار داشت ولی بعدها به خیابان ناصری انتقال یافت. او نام مدرسه را "دارالفنون" گذاشت که معادل فرنگی آن "پلی تکنیک" بود. ناصرالدین شاه ساخت بنای مدرسه را به یکی از بهترین مهندسان حرفه ای زمان یعنی میرزا رضا مهندس باشی سپرد.
تاسیس دارالفنون
چیزی که در رابطه با تاسیس دارالفنون غم انگیز به نظر می رسد این است که امیرکبیر که خود بانی ساخت این مدرسه بود عمرش به دنیا وفادار نبود و هیچگاه نتوانست شاهد تاسیس آن باشد. متاسفانه سیزده روز قبل از تاسیس مدرسه دارالفنون، این بزرگ مرد تاریخ ایران درگذشت و افتتاحیه مدرسه بدون او و با حضور صدراعظم جدید آقاخان نوری برگزار شد. این مدرسه در ابتدا کار خود را با ٣٠ دانش آموز شروع کرد اما پس از گذشتن فق ٢ سال، تمامی کلاس های آن پر از دانش آموز و مدرس شد. بیشتر مدرسان این مدرسه از کشورهای اتریش، آلمان و فرانسه بودند زیرا امیرکبیر میانه خوبی با کشورهای روسیه و انگلیس نداشت.
مدرسان مدرسه دارالفنون
در این مدرسه، استادان برجسته ای از کشورهای دیگر مشغول به تدریس بودند که هم اکنون به آن می پردازیم:
دکتر ادوارد ژاکوب پولاک: وی نخستین پزشک و جراح پزشکی نوین بود و به خدمت دولت ایران در آمد. او در مدرسه دارالفنون به تدریس پزشکی می پرداخت.
کاپیتان زاتی: او مهندس نظام هندسه بود. متاسفانه کاپیتان در ایران بخاطر شیوع بیماری وبا درگذشت و در کلیسای ارمنی ها در محله دروازه به خاک سپرده شد.
کرشیش: او به تدریس تاریخ، جغرافیا، حساب و هندسه می پرداخت و همچنین استاد توپخانه دارالفنون هم بود.
چارنوتا: او که استاد معدن شناسی بود، درباره معادن البرز تحقیقاتی انجام داد و به مازندران هم سفر کرد. او نیز قربانی بیماری وبا شد و درگذشت.
فوکاتی: تخصص او در شیمی و داروسازی بود. یکی از شاگردان معروف او محمدکاظم خان شیمی بود.
نمیرو: استاد سواره نظام و روش های نظامی بود.
معماری مدرسه دارالفنون
مدرسه دارالفنون با فضایی بسیار وسیع، دارای ٥٠ اتاق هم اندازه مربع شکل بود(٤*٤متر) که دیوارهای آن آراسته به گچبری، نقوش و تذهیبات زیبا بود. این اتاق ها فضایی آرام و دل انگیز داشتند و همچنین یک ایوان در قسمت جلو و در هرکدام از آنها، یک درس به دانش آموزان تعلیم داده می شد. حیاط این مدرسه با داشتن یک حوض بزرگ در وسط و درختان میوه همچون زردآلو، توت، گوجه و شاتوت در اطراف آن، زیباسازی شده بود. جالب است بدانید که آب این حوض از آب قناتی پر میشد که به "آب شاه" معروف بود. این آب از بهترین و زلال ترین آب شرب تهران بود و دانش آموزان به هنگام تشنگی از آن می نوشیدند. این حوض هنوز هم وجود دارد و امروزه یک دستگاه کوچک در وسط حوض تعبیه شده و آب آن را مانند فواره به حرکت در می آورد.
یکی از بخش های جالب این مدرسه، قسمت ورودی آن است که معماری آن به سبکی سنتی طراحی شده است. این دروازه طاق بزرگ زیبایی دارد که از دو طرف درگاه قابل مشاهده است. در بخش بالایی و میانی دروازه، کتیبه آبی رنگی توجه را به خودش جلب می کند که روی آن نام دارالفنون و سال تاسیس آن (١٢٦٨ه.ق) حک شده است.
سرانجام دارالفنون
مدرسه دارافنون به مدت ٨٠ سال فعالیت کرد و در سال ١٣٠٨ تخریب شد. میرزا یحیی خان اعتمادالدوله که وزیر وقت بود ساختمان دارالفنون را کوبید و با نقشه و نظارت نیکولاس مارکوف، معمار روسی ساختمان فعلی را بازسازی کرد. در سال ١٣١٧ مدرسه حقوق و طب از دارالفنون جدا شد. بنابراین مدرسه از حالت آکادمیک خارج و به دبیرستان تبدیل شد و تا سال ١٣٥٧ به فعالیت خود ادامه داد. با پیروزی انقلاب اسلامی، دارالفنون تغییر کاربری داد و به مرکز تربیت معلم تبدیل شد. اما این پایان ماجرا نبود چراکه پس از گذشت چندین سال، به آموزش و پرورش تغییر کاربری داد تا اینکه بالاخره در سال ١٣٦٨ در فهرست میراث ملی ثبت و به یکی از مراکز گردشگری تهران بدل شد. درب های این مدرسه تاریخی از سال ١٣٥٧ بسته شد و طبق وعده مسئولین قرار است به موزه تبدیل شود.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
