انتشار : ۱۷ اردیبهشت , ۱۴۰۰
حدود دو دهه پیش، در حالی که تصور می شد سومردر بین النهرین، نقطه آغاز تمدن بشر است، طغیان رودخانه هلیل رود در جنوب کرمان و کشف آثاری از گورهای باستانی در منطقه جیرفت، سرفصل تازه ای در شکل گیری بشر را برای همگان آشکار ساخت. تمدن جیرفت تمدنی پنج هزار ساله است که با کشف زیگورات و الواح خطی این تمدن، می توان آن را قدیمی ترین تمدن بشری دانست. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا با این تمدن باستانی و ناشناخته ایران زمین بیشتر آشنا شویم.
با شیدرخ تراول همراه شوید برای کشف ناگفته های تاریخ......
معرفی تمدن جیرفت
تمدن جیرفت مجموعه ای از محوطه های باستانی و یافته های باستان شناسی است که در استان کرمان، در نزدیکی شهر جیرفت و هلیل رود قرار دارد که شامل شهرها و مناطق باستانی استان های کرمان و سیستان بوده است. قدمت این تمدن به هزاره سوم پیش از میلاد برمی گردد. شرایط مطلوب آب و هوایی در جیرفت و وجود انواع محصولات کشاورزی باعث شکل گیری تمدنی بزرگ در این منطقه شده بود. بر اساس روایات تاریخی، این تمدن باستانی به دلیل طغیان رودخانه و سیل از بین رفنه است.
تمدن جیرفت در کتیبه های سومری
در بعضی از اسناد به جا مانده از سومریان از شهری به نام آراتا یا ارته سخن گفته شده که در شرق میان رودان قرار داشته و آن را دروازه بازرگانی با تمدن هاراپا در هند باستان می دانستند. باستان شناسان معتقدند تمدن جیرفت همان تمدن آراتا است که در کتیبه های سومری از آن نام برده شده. این تمدن را با فلزات و سنگ های گرانبهای آن می شناختند چرا که این تمدن از سنگهای قیمتی و طلا و نقره آثار زیبایی را خلق می کردند. از دیگر توصیفات سرزمین ارته در کتیبه های سومری اینچنین است: ارته سرزمینی دور از دسترس در مشرق است و بر روی قله کوه صعب العبور و مرتفع بنا شده است. ارته زادگاه اصلی الهه بزرگ سومر، اینانا می باشد
در یک داستان حماسی که در اوایل هزاره سوم پیش از میلاد و به خط سومری روی یک سفال نگاشته شده است، چنین آمده است که روزی انمرکار، فرمانروای اوروک در جنوب بین النهرین، با فرستادن نماینده ای از حاکم ارته می خواهد تا استادان ،صنعتگران، هنرمندان و سنگ های گرانبها را برای ساخت معبد به اوروک بفرستد. حاکم اوروک نیز به ازای آن به سرزمین ارته غلات بفرستد و در نهایت توافقی بین دو پادشاه شکل می گیرد. این متن سومری ارتباط پیوسته بین دو سرزمین اوروک و ارته را نشان می دهد.
آثار کشف شده از تمدن جیرفت
تمدن جیرفت تا سال 2000 میلادی ناشناخته بود اما در اثر بارندگی شدید و جاری شدن سیل در بستر هلیل رود، از دل گل و لای این جلگه کوزه های سفالین زیادی نمایان شد. متاسفانه بیشتر این آثار به یغما رفت و آثار تاریخی مهمی از دست رفت. بعد از توجه یونسکو و سازمان میراث فرهنگی به این محوطه باستانی و پیگیری رسانه ها،هیات هایی برای بررسی این منطقه فرستاده شدند که حاصل آن آغاز کاوش ها و کشف بیش از 80 محوطه باستانی بود. یکی از باستان شناسان اصلی در محوطه باستانی جیرفت، یوسف مجیدزاده است و به باور او، تمدن جیرفت همان تمدن آراتا یا ارته است.
یکی از آثار مهم کشف شده از تمدن جیرفت بقایای یک زیگورات یا ستایشگاه بزرگ است که با قدمتی بیش از 5000 سال در تپه کنار صندل قرار دارد و می توان آن را قدیمی ترین و بزرگترین زیگورات دنیا دانست. در این بنای باستانی بیش از یک ملیون خشت بکار رفته است. این سازه دارای یک سکوی دو طبقه است که ابعاد طبقه پایین حدود 400 در 400 و طبقه بالا حدود 250 در 250 است.
در طی کاوش ها شش گور، یک مرکز صنعتی و تعداد زیادی اشیای دیگر یافت شده در میان آنها 250 مهر وجود دارد و مهمتر از همه یک لوح گلی که نخستین سند خدشه ناپذیر از خط و نوشتار به حساب می آید، یافت شده است. کشف لوح نوشته ها ثابت می کند که تمدن جیرفت از مخترعین خط دنیا بوده است.تا قبل از کشف این الواح فقط دو خط باستانی میخی و هیروگلیف به عنوان خط های دوران باستان شناخته می شدند. خط های کشف شده در تمدن جیرفت، بصورت اشکال هندسی هستند و هنوز رمز گشایی نشده اند.
اشیا به دست آمده از این تپه باستانی بیشتر ظروف سفالی و سنگی، قطعات سنگ صابون و گاه وسایل مفرغی را شامل می شود. بر روی این اشیا و ظروف تصاویری از قبیل انسان، بز و گوسفند، نخل، مار و عقرب وجود دارد.
بیش از 250 مهر کشف شده در شهر جیرفت، نشانگر ارتباط تجاری این منطقه را با کل قاره کهن است و نشان می دهد جیرفت چهار راه تجاری اقتصادی در هزاره سوم پیش از میلاد بوده است. نقوش مختلف و حک امضای تجاری روی مهرها اطلاعات مهمی درباره نحوه زندگی افراد و ارتباط های تجاری و اقتصادی است.
برای کسب اطلاعات تاریخی، فرهنگی،هنری و.... از ایران و جهان به بخش مجله گردشگری شیدرخ مراجعه فرمایید.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
