انتشار : ۰۳ خرداد , ۱۴۰۰
هان ای دل عبرت بین، از دیده نظر کن هان
ایوان مدائن را آیینه ی عبرت دان
یک ره ز ره دجله، منزل به مدائن کن
وز دیده دوم دجله، بر خاک مدائن ران
کاخ کسری یا ایوان مدائن بزرگترین یادگار و شاهکار معماری ساسانیان است که در کشور عراق قرار دارد. این کاخ بخشی از شهر تیسفون بوده که در زمان خودش، با جمعیت 500 هزار نفری یکی از بزرگ ترین شهرهای جهان محسوب میشده و امروزه طاق کسرا تنها و آخرین سازه باقی مانده از آن شهر باشکوه است.
کسری معرب واژه خسرو بود و اعراب به شاهان ساسانی کسری می گفتند، به همین دلیل این نام را بر روی این کاخ و طاق گذاشته اند اما با عناوین دیگری چون طاق خسرو، ایوان خسرو و ایوان مدائن نیز یاد می شود.
طاق کسری بزرگترین بنای طاقی شکل جهان با ارتفاع 37 متری است که با آجر ساخته شده و هنوز هم از عجایب معماری جهان به شمار می رود.
تاریخچه ساخت کاخ کسری
بر اساس متون پهلوی بجا مانده از زمان ساسانیان، کاخ کسری و ایوان مدائن در زمان پادشاهی شاپور اول، از پادشاهان معروف و قدرتمند ساسانی ساخته شده اند.
بسیاری از باستان شناسان زمان ساخت این بنای تاریخی را به دوران اشکانیان نسبت می دهند و گسترش و توسعه آن را مربوط به دوره ساسانی و زمان پادشاهی انوشیروان ساسانی می دانند. قدمت این بنا به 2000 سال می رسد و شباهت زیادی با دیگر آثار تاریخی سده سوم میلادی دارد.
در سده هفتم میلادی با حمله اعراب به ایران، این کاخ غارت شد، گفته می شود فرش معروف بهارستان یا بهارخسرو در این ایوان پهن بوده که توسط اعراب تکه تکه شد. تا مدتها از آن به عنوان مسجد استفاده می شد تا اینکه رفته رفته متروکه شد. اما زیبایی و عظمت آن همیشه مورد توجه جهانگردان، تاریخ نگاران و شاعران بوده است.
محل قرارگیری کاخ کسری
طاق کسری در حال حاضر در کشور عراق و استان دیاله قرار دارد. این مکان تاریخی در فاصله 40 کیلومتری از جنوب شرقی شهر بغداد و در ساحل شرقی رود دجله واقع شده است.
معماری طاق کسری
در حال حاضر از ساختمان کاخ کسری تنها ورودی این کاخ و طاق کسری باقی مانده است که به شدت در حال تخریب است.
ساخت بناهای بلند با ورودی های قوس دار و دایره ای از زمان حکومت اشکانیان در ایران آغاز شد و در زمان ساسانی به تدریج تکامل یافت. برای استواری هرچه بیشتر طاق ها، دیوارهای محکم با پهنای زیاد می ساختند و تا حد ممکن از قرار دادن سوراخ ها و پنجره های اضافی در این دیوارها خودداری می کردند، به همین دلیل دالان های ورودی این نوع بناها تاریک هستند.
طاق کسری بلندترین طاق سقفی در جهان است که تنها با مصالح و ملات آن را ساخته اند و هیچ گونه قالب بندی در پیکره این سازه وجود ندارد. تا پیش از تخریب بخش هایی از این بنا در سال 1930 میلادی بر اثر سیل، دیوار بالایی ایوان مدائن نزدیک به 7 متر ارتفاع داشت و دو طرف قوس ورودی اتاق هایی به شکل ستون دیده می شدند.
دیواره های داخلی بنای ایوان کسری تزیینات مفصلی داشته و با استفاده از مرمر رنگی برداشته شده از کلیسای انطاکیه و موزاییک های شیشه ای که صحنه نبردی را به تصویر می کشید، تزیین شده بودند.
ساخت بنایی به بلندی 37 متر و طول 50 متر بدون ابزار و امکانات امروزی نشان از مهارت سازندگان آن در گذشته است و قرار دادن دیواری به بلندی هفت متر از شگفتی های معماری این سازه تاریخی است.
هدف از ساخت این طاق نمایش قدرت و ثروت پادشاهان هخامنشی بود و با وجود آسیب های بسیاربر اثر جنگ، سیل و زلزله هنوز هم پابرجا مانده است.
داستان ساخت طاق کسری در شاهنامه
فردوسی درکتاب شاهنامه درباره ساختمان طاق کسری داستانی مفصل نوشته است. در این داستان آمده است که خسرو پرویز پادشاه مشهور ساسانی برای ساخت کاخی بلند و باشکوه از تمام معماران و کارگران دعوت کرد تا از میان آنها بهترین ها را انتخاب کند. در نهایت از بین سیصد نفر، 3 نفر را که مهارت بیشتری داشتند انتخاب کرد. معمار برگزیده پادشاه، فرقان نام داشت و رومی بود. او شروع به ساخت کاخ انوشیروان کرد. او دیوارهای کاخ را تا پایه طاق بالا برد و از پادشاه خواهش کرد زنجیری طلا آوردند و در حضور جمع دیوار را اندازه گرفت، سپس آن را در جعبه ای قرار دادند و آن جعبه را با مهر و موم بستند و در خزانه شاه قرار دادند. فردای آن روز معمار فرقان ناپدید شد و سه سال غیبت او به طول انجامید و او دوباره پیش پادشاه برگشت. او بعد از بازگشت درخواست کرد که زنجیر طلا را بیاورند و دیوار را اندازه بگیرند، مشخص شد که دیوار نشست کرده است. فرقان رو به خسروپرویز گفت: اگر 3 سال پیش کار ساخت این کاخ را تمام میکردم امروز دیگر دیوار و کاخی باقی نمانده بود.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی:
