انتشار : ۰۹ تیر , ۱۴۰۰
آسیاب های بادی نشتیفان یکی از جاذبه های استان خراسان رضوی است که به آسباد نیز معروف می باشند. این آسبادها که از کهن ترین آسبادهای به جای مانده از پیش از اسلام هستند، از خشت، گل و چوب ساخته شده اند تا باد را به خدمت خود در آورند. در ادامه با شیدرخ تراول همراه باشید تا از ساخت و ساز و معماری جالب این مجموعه تاریخی بیشتر بدانید.
رزرو بلیط و هتل دلخواه خود را از شیدرخ تراول بخواهید.
درباره نشتیفان
نشتیفان شهری در استان خراسان رضوی است که در ۶ سده گذشته نیز با همین نام شناخته می شده است. به گفته سوزنی سمرقندی، آل مظفر یکی از سلسله پادشاهان و حکام ایرانی اهل نشتیفان بوده اند و شاه شجاع از بزرگان این شهر سال ها بر شیراز و فارس حکومت کرد. در طی آن سال ها اندیشمندان و شاعرانی محبوبی چون حافظ در تاریخ ایران ماندگار شدند و شهر نشتیفان در اوایل قرن نهم هجری شناخته شده و معمور بوده است. از دلایل دیگری که باعث اهمیت تاریخی این شهر شده است می توان به وجود مقبره هایی است که به شیوه زرتشتیان باستان در اطراف شهر قرار گرفته اند، اشاره کرد. به اعتقاد برخی از اهالی شهر، این قبرها محل دفن فرزندان و نوادگان پادشاهان سلسله اشکانیان می باشد. بعضی از مردم نیز بر این باورند که در گذشته بزرگان شهر را در اطراف آن دفن می نموده اند تا به اصالت و درستی مردمان آن شهر اشاره کنند و شهر را از حملات و تجاوزات احتمالی دشمن مصون نگه دارند. مسجد جامع شهر نیز به سبب عنایت شیخ زین الدین خوافی و به دستور پیر احمد خوافی به غیر از هرات و بغداد در نشتیفان نیز تاسیس و به رغم استفاده اهالی آن به یکی از آثار گرانبهای باستانی مبدل شده، نشان از اهمیت فرهنگی این شهر در گذشته های نه چندان دور دارد.
وجه تسمیه
آنچه که علت نامگذاری آسیاب های بادی تشتیفان را بیان می کند قصه ای عامیانه است که می گوید عبارت نشتیفان ترکیبی است از دو کلمه "نش" که محلی شده "نیش" به معنای نیش عقرب است که در مناطق کویری به وفور یافت می شود. "تیفان" نیز که محلی شده "توفان" است زیرا در تمام ایام سال در این منطقه بادهای موسمی می وزد. به همین جهت اهالی این شهر از دیرباز به فکر بهره برداری از این شرایط طبیعی بوده اند. بدین منظور آنها آسیاب های بادی را ساختند تا از نیروی جنبشی آنها برای آرد کردن گندم استفاده کنند. جالب است بدانید که چنین ابتکار مهندسی در کارهای دیگری مانند پمپ کردن آب استفاده می شود که پمپ بادی نام دارد.
درباره زمان پیدایش آسیاب های بادی نشتیفان اطلاعات دقیقی در دست نیست اما طبق گفته مورخین، قدمت آنها به قبل از فتح ایران توسط مسلمین بر میگردد. حتی برخی بر این باورند که قدمت این آسیاب های بادی به ١٧٠٠ سال قبل از میلاد می رسد.
نحوه کار آسبادهای نشتیفان
نحوه کار آسبادهای نشتیفان طبق تحقیقات و گفته های کتاب جغرافیای تاریخی به این صورت است که چرخ و پرهای غول آسایی را که ٤٨ بال و ٣٢ پر و ٨ درگاه دارد بر بام آسیاب و جهت وزش باد قرار می دهند. اندام این چرخ و پر از خرپلی سنگین و محکم ساخته شده است. باد با عبور از دروازه بادگیر به زوایای درگاه های هشت گانه می رسد و چرخ و پر را به حرکت در می آورد. از حرکت چرخ و پر نیرویی به تیر آسیاب منتقل می شود و چون سر دیگر به سنگ رویی آسیاب متصل است، لاجرم سنگ هماهنگ با گردش تیر باید بچرخد و می چرخد.
وقتی سنگ رویی به حرکت در می آید، چوبی کوچک به نام لک لکی را با خود می جنباند. حرکت لک لکی باعث ارتعاش، دول بره(ناودان کوچکی که گندم از پرخو به وسیله آن به شیار سنگ ها می رسد) می شود. دول بره در حرکت افقی گندم را آهسته آهسته از پرخوی گندم به حفره میانی سنگ هدایت می کند. طبیعی است هرچه باد سریع تر بوزد سنگ گردش سریع تری دارد و چون سنگ به سرعت بچرخد حرکت لک لکی و لرزش دول بره مقدار گندم زیادتری را به میدان سنگ ها می برد.
آنچه که آسبادهای نشتیفان را با ارزش می کند این است که در عین سادگی دارای بهره وری بالایی است چراکه بدون صرف هزینه و با به کار بردن نیروهای طبیعی، در خدمت مردم در آمده است. آسیاب های بادی هیچ گونه آلودگی نداشته و باعث بر هم خوردن نظم و چرخه طبیعت نیز نمی شده اند.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
