انتشار : ۱۱ خرداد , ۱۴۰۰
هنرهای دستی تجلی زیبایی های نشات گرفته از ذوق و سلیقه مردمان هر دیار است که نشان دهنده توجه آنها به دنیای هزار رنگ پیرامونشان و گاهی برگرفته از احساسات و عواطف آنهاست.
هنر سوزن دوزی یکی از هنرهای ظریف و تاریخی سرزمین ایران و مخلوق دست بانوان هنرمند بلوچ است. بی شک سوزن دوزی از اصیل ترین، جذاب ترین و زیباترین هنرهای دستی ایران است که برگی زرین در هویت و شناسنامه فرهنگی قوم بلوچ به شمار می رود. این هنر هنوز هم جایگاه ویژه ای در صنایع دستی ایران و همچنین در دنیای مد جهان دارد و لباسهای سوزن دوزی شده از گران قیمت ترین و زیباترین لباسهای دنیاست.
سوزن دوزی به زبان محلی بلوچ سیچن دوچ نیز گفته می شود . بلوچستان با مردمان مهربان و سخت کوش خاستگاه این هنر ظریف به شمار می رود. ساکنان این منطقه از دیرباز به عنوان پیشکش لباسهای سوزن دوزی شده را به مهمانان خود اهدا میکردند. در سال 1397 شهرستان ایرانشهر در سیستان و بلوچستان به عنوان شهر ملی سوزن دوزی ثبت شد.
تاریخچه هنر سوزن دوزی
هنر دوزندگی در ایران قدمت زیادی دارد و آثار بجا مانده در تپه سیلک کاشان از جمله دوک های نخ ریسی یا لنگرهای ریسندگی که مربوط به دو و سه قرن پیش است، شواهدی برای وجود فن بافندگی در دوره های مختلف تاریخی است. هنر سوزن دوزی نیز پیشینه و قدمت تاریخی زیادی دارد اما تاریخ دقیق شکل گیری آن مشخص نیست.اما در سنگ نگاره ها و سفال های پیش از تاریخ، اشکال هندسی مشابه نقوش سوزن دوزی بلوچ مشاهده می شود. با وجود این می توان گفت سوزن دوزی با صنعت تولید ابریشم ارتباط مستقیم دارد. همانطور که براساس مستندات تاریخی، پرورش کرم ابریشم و تجارت ابریشم در بلوچستان معمول بوده است. در برخی منابع زمان آغاز آن را 100 تا 200 سال پیش از اسلام تخمین زده اند و شواهد موجود نشان می دهد که این شیوه دوخت از اوایل اسلام در میان قوم بلوچ رایج بوده و در دوره ایلخانی بخصوص تیموری و دوره صفوی به اوج خود رسیده است.
ابزار کار برای سوزن دوزی
برای سوزن دوزی کردن ابزار بسیار ساده ای همچون سوزن، قیچی و انگشتانه نیاز است.
به سوزن در زبان بلوچی سیچن یا سوچن می گویند و ابزار اصلی این کار است. اندازه و نوع سوزن به نوع کار، دوخت و پارچه موردنظر بستگی دارد.
از ابزارهای دیگر قیچی است که به آن مگراز می گویند. بوسیله آن پارچه ها را با اندازه های مناسب برش می دهند و برای برش نخ نیز استفاده می شود.
انگشتانه یا شستی برای محافظت از انگشت بکار می رود و بیشتر افراد تازه کار از آن استفاده می کنند.
مواد اولیه مورد نیاز در سوزن دوزی
مواد مورد نیاز سوزن دوزی پارچه و نخ های رنگی است. نخ های مورد استفاده از جنس ابریشم و پنبه است که بیشتر از نخ های پنبه استفاده می شود. در گذشته بیشتر از نخ ابریشم استفاده می شد اما اکنون بخاطر کمیاب بودن و گران قیمت بودنش کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. نخ پنبه انواع مختلفی دارد که بیشتر از پاکستان وارد می شود.علاوه بر این نخ ها، از نخهای مرغوب دمسه نیز استفاده می شود.
هنرمند سوزن دوز باید در انتخاب پارچه نیز دقت لازم را داشته باشد زیرا نوع و کیفیت پارچه نقش مهمی در ایجاد طرح و تقش دارد. پارچه های مورد استفاده غالبا کتان و پنبه هستند که از کشورهای پاکستان، اتدونزی و امارات وارد می شوند. از آنجا که در سوزن دوزی بلوچی نقش ها بر اساس تار و پود انجام می گیرد، پارچه انتخابی باید دارای تار و پودهای منظم و کاملا عمود برهم باشد.
تور بانوان شیدرخ تراول
شیوه دوخت
در سوزن دوزی روی سطح پارچه های ساده طرح هایی را با نخ های رنگی ترسیم می کنند. این کار با کمک سوزن و قلاب انجام می شود و دوک های ظریفی روی پارچه می دوزند.
در روش های اجرای سوزن دوزی تنوع زیادی وجود دارد.
هنرمند سوزن دوز پس از آماده کردن مواد اولیه و ابزار مورد نیاز، پارچه را به ابعاد مورد نیاز برش می دهد و سپس با طرح های آماده چوبی آغشته به جوهر بر زمینه کار نقش مورد نظر را پیاده می کند یا با نخ زمینه طرح را بر روی آن می دوزد. سپس فواصل بوجود آمده را بر اساس نقش مورد نظر با نخ های متفاوت رنگی پر می کند. رنگ های اصلی بکار رفته در سوزن دوزی بلوچی سنتی شش رنگ است که شامل قرمز، سبز، قهوه ای تیره، سیاه، سفید و آبی می باشد. 80 درصد طرح اولیه بلوچی دوزی با رنگ قرمز انجام می شود.
سوالات و نظرات خود را درباره این مطلب با ما به اشتراک بگذارید.
عضویت در خبرنامه شیدرخ تراول
مطالب مرتبط و خواندنی امروز:
